ALKMAAR – De oudste geluidsopname van Alkmaar en misschien wel van heel Nederland is voor het eerste online te beluisteren. Het Regionaal Archief in Alkmaar trof bij het inventariseren van de geluidscollectie een kopie van de oude opname aan. Die staat op een magneetband uit de jaren zeventig. De Alkmaarse onderzoeker Jan Daniël Boeke maakte de geluidsopname op 9 maart 1898 met een zogenaamde fonograaf, een soort voorloper van de platenspeler. Hij is te horen terwijl hij een reeks klinkers uitspreekt en afsluit met ‘Hiep hiep hiep hoera!’ De tot nu toe aantoonbaar oudste bekende Nederlandstalige geluidsopname stamde uit december 1899.
De chemicus Boeke, die ook directeur was van de HBS in Alkmaar, deed met de fonograaf onderzoek naar taal en klanken. De fonograaf, het eerste apparaat dat geluid kon opnemen én afspelen, ving via een trechter geluidstrillingen op. Een naald graveerde de weerslag daarvan op een rol die bestreken was met was. Boeke bestudeerde de afdruk van het geluid op de wasrol. Hij nam allerlei klanken op, sprak stukken tekst in en liet soms zijn vrouw en kinderen – onder wie de latere pedagoog Kees Boeke – voor de trechter praten en zingen.


Mark Alphenaar van het Regionaal Archief: ‘Het is best bijzonder om een Alkmaarder te horen spreken die 122 jaar geleden leefde. Het is ook erg leuk dat je hem soms wat persoonlijkere dingen hoort zeggen. Dat is net zoiets als lachende mensen op hele oude foto's, dat zie je niet vaak.’ Alphenaar hoopt dat meer instellingen en verzamelaars nog eens in hun geluidscollecties zullen duiken. Wie weet zijn er nog wel oudere opnamen te vinden.

Veel van Boekes opnamen zijn verloren gegaan en de bewaarde opnamen zijn niet makkelijk te verstaan, maar dankzij transcripties die Boeke maakte is toch bekend wat er werd gezegd. De originele wasrollen met opnamen van Boeke worden tegenwoordig bewaard in het Universiteitsmuseum in Utrecht, de transcripties bij het IISG in Amsterdam. Het Regionaal Archief bezit dus een kopie op magneetband. De opname is nu te beluisteren via archiefalkmaar.nl/boeke.