ALKMAAR - In Alkmaar is een handgemaakt tenue gevonden, dat in 1961 werd gedragen door Klaziena Laan tijdens haar debuut als voetbalscheidsrechter. Hieruit is het officiële tenue ontstaan van de eerste vrouwelijke scheidsrechters in het Nederlandse voetbal. Laan zelf behoorde tot de allereerste ter wereld, samen met Ineke Boom en Nel Rentenaar. De vondst werd gedaan door sporthistoricus Jurryt van de Vooren voor zijn boek De Vrouwen van ’61, dat in juni verschijnt. Dat gebeurt in samenwerking met het Regionaal Archief Alkmaar en Walburg Pers.


Op 11 juni 1961 was er in Alkmaar een wereldprimeur in het voetbal. Tijdens een jeugdtoernooi maakten Ineke Boom, Klaziena Laan en Nel Rentenaar hun officiële scheidsrechterdebuut, allemaal afkomstig uit Alkmaar. In de weken daarvoor hadden ze in het grootste geheim een opleiding gekregen op het Bondsbureau van de KNVB-afdeling Noord-Holland. Het was voor de eerste keer in het internationale voetbal, dat vrouwen een officiële functie op het veld kregen. De aanwezigheid van dit drietal was daarom groot nieuws, zowel in Nederland als daarbuiten.

Deze stunt was de aftrap van een campagne van de KNVB-afdeling Noord-Holland voor nieuwe jeugdscheidsrechters. Vanwege het enorme tekort had het afdelingsbestuur besloten dat ook vrouwen zich mochten aanmelden voor een opleiding, wat in die tijd niet was toegestaan binnen de KNVB. De afdeling in Noord-Holland zocht hiermee bewust de confrontatie met het nationale bestuur, dat onder geen enkele voorwaarde instemde met vrouwen op het voetbalveld.

De campagne verliep zeer succesvol, want een jaar later was er geen scheidsrechterstekort meer in de KNVB-afdeling Noord-Holland. In november 1962 stemde de KNVB in met de officiële invoering van de vrouwelijke voetbalscheidsrechter, als eerste voetbalbond ter wereld.

Het shirt van 1961

Zo begon in Alkmaar de wereldwijde emancipatie van het voetbal. Sporthistoricus Jurryt van de Vooren van Sportgeschiedenis.nl doet hier al een jaar onderzoek naar, in samenwerking met het Regionaal Archief Alkmaar. In juni verschijnt hierover bij Walburg Pers zijn boek De Vrouwen van ’61.

In oktober vorig jaar was er al de vondst van het plakboek van Nel Rentenaar uit 1961 vol onbekend materiaal over die begintijd. Bij het Regionaal Archief Alkmaar kwam ook nog eens een grote hoeveelheid foto’s naar boven, net als het tijdschrift Het V.S.er-tje, dat de vrouwelijke scheidsrechters zelf hebben uitgegeven.

Afgelopen week, vlak vóór Vrouwendag, was de ontdekking van het scheidsrechterstenue, dat Klaziena Laan droeg tijdens haar debuutoptreden. Uniek, want dit is het enige uit 1961 dat is overgebleven. Het werd in het geheim gemaakt door de vrouwen zelf, omdat het nationale KNVB-bestuur niet mocht weten dat zij werden opgeleid als voetbalscheidsrechter. In de jaren daarna werd deze broek en dit shirt de standaard voor de vrouwelijke voetbalscheidsrechters in Nederland.

De outfit werd in Alkmaar gevonden bij Jacqueline de Kroon, dochter van Laan. Haar moeder, die vorig jaar is overleden, heeft die haar hele leven bewaard. Het shirt en de broek zijn nu bij het Regionaal Archief Alkmaar.

De Vrouwen van ‘61

De Vrouwen van ‘61 verschijnt in juni. Op de kaft staan de drie vrouwen in het tenue, dat nu weer is opgedoken. De publicatie gebeurt in samenwerking met het Regionaal Archief Alkmaar en uitgeverij Walburg Pers. Het boek bevat tientallen historische foto’s over het Nederlandse vrouwenvoetbal, die nooit eerder zijn afgedrukt – zelfs van vóór de Tweede Wereldoorlog. Hesterine de Reus schreef als coach van de Ajax Vrouwen een aanbeveling.